Sukcesja, czyli jak rozgrywają nas media miliarderów – FISH&CHIPS #4
Seriale
Publikacja: 1.11.2019, 17:40
Aktualizacja: 25.11.2020, 10:44
Obrzydliwie bogaty człowiek
„Kiedy zmieniają się fakty, zmieniam zdanie” – mawiał John Maynard Keynes najprawdopodobniej najwybitniejszy ekonomista XX wieku. „Bugger off (odpieprz się)” – odpowiedziałby mu Logan Roy.
Logan to główny bohater doskonałego serialu „Sukcesja”, którego oba sezony można obejrzeć w HBO. To pochodzący ze Szkocji obrzydliwie bogaty miliarder; właściciel imperium medialnego Waystar Royco, w którego sercu znajduje się ATN – sensacyjno-konserwatywna stacja telewizyjna bezczelnie manipulująca amerykańską polityką.
Logan to także ojciec czworga dzieci. Najstarszy jest Connor, dziecko z pierwszego małżeństwa, odludek, lekkoduch i odklejony od rzeczywistości filozof. Dalej są Kendall, Roman i Shiv – dzieci z drugiego małżeństwa Logana. Kendall marzy, by przejąć po ojcu stery w firmie. Roman uważa się za kreatywnego. Shiv próbuje zrobić karierę poza Waystar Royco i angażuje się w politykę – wystarczająco głęboko, by w pierwszym sezonie zatrudnić się w sztabie radykalnie lewicowego kandydata na prezydenta, który niesie na sztandarach walkę z amerykańskimi oligarchami. W trakcie akcji serialu Logan jest związany z trzecią żoną, Marcią. Próbuje ją wcisnąć do trustu zarządzającego majątkiem Royów, co jest punktem wyjścia dla całej fabuły.
Sukcesja po kowalu własnego losu
Logan wyśmiałby maksymę Keyesa, bo nie należy do ludzi, dostosowujących się do otaczającej go rzeczywistości. To raczej rzeczywistość ma się dostosować do niego. To jeden z tych białych, heteroseksualnych, wściekłych starszych panów, wokół których od stuleci kręcił się świat, i którzy nigdy nie pogodzą się z tym, że ich era się kończy (ale czy na pewno?). Logan to także skończony drań. Pieniądze i władzę zawdzięcza tyleż pracowitości i przebiegłości, co umiejętności wpychania ludzi pod pędzący pociąg. A jego ulubionymi taktykami biznesowymi są kłamstwo, manipulacja i zastraszanie.
Logan korzysta z tych strategii nie tylko w biznesie. Bo i niespecjalnie odróżnia pracę od życia prywatnego. Royom bliżej do feudalnych rodów, zarządzanych przez wszechwładnego patriarchę, rozgrywającego interesy pomiędzy poszczególnymi stronnictwami dworu niż do naszego wyobrażenia rodziny – sklejonej miłością, szacunkiem i troską. Dla Logana -powtarzającego w kółko, że wszystko to robi dla swoich dzieci – słowa są tylko środkiem do celu. Nie muszą być prawdą, bo nawet jeżeli nie są, to wkrótce się nią staną. Nie dlatego, że Logan ma talent przewidywania przyszłość, ale dlatego, że jest świetny w wymuszaniu na rzeczywistości, by się do niego nagięła.
To oczywiście przekłada się na stosunki w rodzinie Royów i życie jego ukochanych. Jak słusznie zauważa Evan Puschak (twórca kanału Nerdwriter1) dzieci Logana były tak często rozgrywane i okłamywane przez ojca, że nie ufają już nikomu i niczemu, a słowa – podobnie jak dla Logana – są dla nich tylko narzędziami do manipulacji. Nie mają więc skrupułów, by mijać się z prawdą (zwłaszcza Roman umiłował sobie zabawę we wkręcanie wszystkich). Ale i nie mają absolutnie żadnego poczucia bezpieczeństwa i własnej wartości. Mniej dotyczy to Connora, ale Kendall, Roman i Shiv jednocześnie nienawidzą Logana i śmiertelnie się go obawiają.
Choć to ich własny ojciec, żyją w przeświadczeniu, że w każdej chwili może ich zniszczyć. Jak zrobił to z Kendallem, gdy każąc go za próbę buntu wykorzystał swoje media, by rozsiać plotkę, iż syn wrócił do narkotyków. Dla Logana liczyło się tylko zwycięstwo. Niespecjalnie przejmował się faktem, że najprawdopodobniej odcina swojego syna od jego dzieci i na powrót wpycha w objęcia nałogu.
Patologiczny kłamca w serialu HBO GO
Piszę tak dużo o stosunkach rodzinnych Royów, bo świetnie obrazują one istotę ich biznesowych sukcesów. Kreujący własną rzeczywistość kłamca Logan Roy jest przecież właścicielem medialnego imperium, opierającego się przede wszystkim na nadającej 24 godziny na dobę stacji informacyjnej. Lubimy myśleć, że media powinny przede wszystkim mówić prawdę, ale stacja ATN niewiele ma wspólnego z jej głoszeniem.
To prawicowo-populistyczna tuba propagandowa, będąca z jednej strony maszynką do zarabiania pieniędzy, a z drugiej platformą do manipulowania i urabiania opinii publicznej. Kiedy trzeba jej dziennikarka bezpardonowo atakuje niechętnego Royom kandydata na prezydenta, oskarżając go – bezpodstawnie – o sprowokowanie samobójstwa żony. Innym razem Royowie wykorzystują swoje media, by uspokoić rozchwiane nastroje na rynkach.
Rodzina Loganów nie ma bezpośredniego odpowiednika w prawdziwym świecie. Ale krytycy analizujący „Sukcesję” wskazują na dwa bogate rody, prowadzone przez silnych patriarchów – Murdochów i Trumpów.
Serial HBO GO o Rupercie Murdochu?
Pierwszy pasuje ze względu na patriarchę, Ruperta Murdocha. Podobieństwo pomiędzy Murdochem a Loganem Royem jest oczywiste: Roy posiada ATN, Murdoch stworzył zaś News Corp., które posiada prawicowo-populistyczną telewizję Fox News. Na jej antenie nie tylko bezpardonowo atakuje się lewicowych i liberalnych polityków, ale i daje platformę bredniom wygadywanym przez Donalda Trumpa, a spiskowe teorie jego popleczników przedstawiane są jako wiarygodne. Zresztą, wśród wyznawców absurdalnych spisków znajdują się także dziennikarze Fox News, prowadzący wiece wyborcze Republikanów i współdzielący z Trumpem prawników.
Murdocha łączą z Royem także skomplikowane relacje rodzinne. Dzieci Logana wciąż przeciwko niemu spiskują. Kendall organizuje nawet pucz, mający odsunąć ojca od władzy w korporacji. Murdoch z kolei skonfliktowany jest ze swoimi dwoma synami – Lachlanem i Jamesem. Na tego drugiego Murdoch próbował nawet zrzucić winę za jeden z największych skandali w historii dziennikarstwa. Mówiąc w dużym skrócie w skandalu chodziło o to, że pracownicy tabloidu „News of the World” włamywali się na skrzynki głosowe ofiar przestępstw i rodzin poległych żołnierzy, manipulowali głośnymi śledztwami i korumpowali policjantów.
Jak wygląda tu Donald Trump?
Do Trumpów przystawia się Royów z powodu młodszego pokolenia. Logan Roy jest oczywiście zbyt inteligentny, by porównywać go do Donalda Trumpa. Ale już jego dzieci – zwłaszcza Kendall, Roman i Shiv – całkiem nieźle wpisują się w role odpowiednio Donalda Trumpa Jra. (prawdopodobny spadkobierca imperium), Erica Trumpa (nieogarnięty młodszy syn) i Ivanki Trump (córka z ciągotami politycznymi, teoretycznie najbystrzejsza i najnormalniejsza z rodzeństwa).
Potęga Murdochów i Trumpów opiera się na kłamstwie i manipulacji. Pierwsi literalnie zarabiają na tym grube pieniądze i zawdzięczają polityczne wpływy. Drudzy – działając jeszcze w branży nieruchomości, kasyn i hoteli – do mistrzostwa doprowadzili sztukę manipulacji i pozerstwa, a później, płynąc na fali wszechobecnej kultury kłamstwa doszli do Białego Domu. Trafnie podsumowuje to Jakub Majmurek pisząc, iż w niesprawiedliwym systemie szukamy figury władzy, do której moglibyśmy adresować swoje roszczenia. We współczesny, spaczonym turbokapitalizmie tą figurą nie jest już ani państwo (zazwyczaj tanie, a przez to dysfunkcyjne), ani monarcha. Stają się nią najwięksi wygrani ostatnich dekad – miliarderzy. Chociażby Donald Trump.
Sukcesja toksycznych relacji
Ten proces ma swoją bardzo mroczną stronę. Autorytet zbudowany na kłamstwach i manipulacjach nie niesie pocieszenia i nie gwarantuje stabilności. „Sukcesja” obrazuje to w największym możliwym zbliżeniu, pokazując jak toksyczne są relacje pomiędzy Royami. Nikt tu nie jest po prostu miły i bezinteresowny. Każdy prowadzi własną grę. Słyszymy to zresztą z ust samego Logana. Gdy Marcia prosi Kendalla by zjadł z Loganem kolację, ojciec jest pewien, że syn zgodził się, bo chciał coś ugrać. Tak samo, jak Marcia chciała coś ugrać, wysyłając zaproszenie. Najsmutniejsze jest to, że Logan ma rację.
W prawdziwym życiu obserwujemy efekty pracy Murdochów i Trumpów w rozpadzie więzi społecznych. Gazety w stylu „News of the World” i stacje telewizyjne podobne do Fox News zamiast rzetelnie informować, skłócają ze sobą grupy społeczne. Ignorują prawdę. Sączą do dyskursu mniej i bardziej oczywiste kłamstwa. Niszczą zaufanie nie tylko do mediów czy instytucji publicznych, ale i w ogóle samego procesu komunikacji. Bo skoro można kłamać tak często i wulgarnie, jak robią to w Fox News, skoro dla wyższych nakładów można podsłuchiwać rodziny zamordowanych dzieci i gmerać przy śledztwach, to niczemu i nikomu nie można już ufać.
Czy tak było od zawsze? Możliwe. Kontrolowane przez potężne jednostki media były przecież problemem nie tylko hitlerowskich Niemiec czy sowieckiej Rosji, ale i Stanów Zjednoczonych. Wojna pomiędzy imperiami Pulitzera i Hearsta do dziś bywa przywoływana, jako przykład tego, jak górny 1 procent potrafi wykorzystywać swoją pozycję, by manipulować tłumami. Ale wcześniej zapędy nawet najbardziej złowrogich demiurgów rozbijały się o ograniczenia technologiczne.
Hitler przemawiał tylko do Niemców. Stalin tylko do Rosjan. Hearst i Pulitzer głównie do nowojorczyków. Dziś media społecznościowe i globalna gospodarka sprawiają, że wszyscy śledzimy chociażby amerykańską debatę polityczną. Wszyscy obserwujemy, w jak grząskie bagno się zmienia. I wszyscy widzimy, że kłamstwo popłaca.
Recenzja serialu Sukcesja – podsumowanie
Jak to się dla nas wszystkich skończy? Źle. To co najbardziej uderza mnie w „Sukcesji” to fakt, iż wszyscy bohaterowie serialu są skrajnie nieszczęśliwi. Choć stać ich dosłownie na wszystko, ich życie to ciągła walka. O pozycję, pieniądze, zainteresowanie ojca. Tak samo będzie z nami, choć ominie nas większość luksusów. Już jesteśmy skłóceni, a ciągłymi kłamstwami i spiskowymi teoriami pozbawia się nas oparcia we wspólnych wartościach i autorytetach.
W końcu, zapomnimy, że w całym tym społeczeństwie chodzi o wspólnotę i poczucie bezpieczeństwa, i rzucimy się sobie do gardeł. A ludzie tacy, jak Logan Roy dalej będą naginać rzeczywistość do siebie i liczyć zyski.
Pisząc korzystałem z następujących tekstów:
Majmurek, W trzewiach Behemota [Majmurek o „Sukcesji”], Krytyka Polityczna, https://krytykapolityczna.pl/kultura/film/majmurek-sukcesja-serial-recenzja/
Michallon, Succession: Trump, Murdoch and Getty – The rich and famous families reflected in the hit series, Independent, https://www.independent.co.uk/arts-entertainment/tv/features/succession-real-life-trump-murdoch-getty-logan-kendall-shiv-a9161816.html
Reese, Let’s Fight About the Trump Children and Their Succession Counterparts, Jezebel, https://theslot.jezebel.com/lets-fight-about-the-trump-children-and-their-successio-1838844446
E. Puschak, Succession: Say What You Mean, https://youtu.be/REhlyvtiIhQ
FISH&CHIPS to cykl comiesięcznych polecanek growych, serialowych, filmowych i komiksowych prowadzony przez Tomasza Pstrągowskiego – dziennikarza i scenarzystę, doktoranta Uniwersytetu Gdańskiego, współzałożyciela podcastu Niezatapialni.pl.
Dotychczas w serii ukazały się następujące artykuły:
Sukcesja, czyli jak rozgrywają nas media miliarderów – FISH&CHIPS #4
Czy Superman Jakuba Kijuca polubiłby Wonder Woman? – FISH&CHIPS #3
